De Luchtreiziger Ballonvaarten

 

Met welk weertype kunnen we een ballonvaart maken?

De weerselementen: wind, regen en temperatuur

 

Wind
Dat ballonvaren de meest weergevoelige luchtsport is is waarschijnlijk geen nieuws. Iedereen kan zich voorstellen dat je met storm beter nìet in een luchtballon kunt stappen. Kijk maar eens naar de pentekeningen van luchtballonnen in het boek 'In 80 dagen rond de wereld' van Jules Verne, en je begrijpt precies wat we bedoelen. Een luchtballon vaart op de wind en bij harde wind zal de ballon ook de snelheid van diezelfde wind aannemen. Dit is op zichzelf nog niet het grootste probleem. Maar wat wèl een probleem is is een landing met harde wind. Een luchtballon maakt namelijk altijd een landing met de snelheid van de wind. Hij heeft geen flaps of iets dergelijks om af te kunnen remmen. Hoe rustiger de wind is, des te rustiger is de landing. En natuurlijk andersom, hoe harder de wind, hoe steviger de landing. Er wordt nog wel eens gedacht dat een goede luchtballonpiloot te allen tijde een rustige landing maakt. Dit is een misverstand, want iedere piloot landt met de snelheid van de wind.
Een goede luchtballonpiloot zet z'n ballon onder verschillende weersomstandigheden veilig aan de grond!
Of dit nou een zachte landing is bij heel weinig wind, zoals een 'lift', of een stevige sleeplanding nadat de wind onverwachts en onvoorzien toch is aangetrokken.
Maar de landing is niet de enige moeilijkheid bij ballonvaren met teveel wind. Ook de start is lastig. De wind blaast dan tegen de immense luchtballon aan, terwijl deze nog niet van zijn plek mag komen. Probeer maar eens een reusachtig windscherm op het strand op te bouwen met veel wind. Je zult zien dat de wind het je heel moeilijk kan maken. Met een te stevige wind een luchtballon opzetten van 30 meter hoog is bijna niet te doen en wordt een gevecht tegen de elementen, in dit geval de wind.

weerbericht 2 feb 1953 niet voor ballonvaart


Regen
Naast de wind hebben we te maken met regen. Ook daarvan kunnen we niks of heel weinig hebben. Een ballonvaart is een 'balansspelletje' tussen het totale gewicht van de luchtballon, de temperatuur in die ballon en de buitentemperatuur. Bij neerslag kan de luchtballon behoorlijk zwaar worden en de gewichtslimieten overschrijden. Ook kan er bij stevige neerslag een plas water in de top van de luchtballon terecht komen, waardoor deze te zwaar wordt.

Natuurlijk is het zicht ook een belangrijke factor. Je maakt immers een ballonvaart voor het uitzicht en als je uitsluitend in de mist tuurt dan had je liever een dagje gewacht. Voor zichtvliegen, wat ballonvaren is, hebben we een minimale zichtwaarde van 5 kilometer nodig, maar voor de passagiers is een zichtwaarde van 8 à 10 kilometer of meer pas acceptabel.


Temperatuur
Als laatste hebben we nog te maken met de buitentemperatuur. Zoals gezegd is het opstijgen van een luchtballon een balans tussen zijn totale gewicht, en het contrast tussen de temperatuur in de luchtballon en de temperatuur daarbuiten. Hoe hoger de buitentemperatuur, hoe minder het verschil is tussen binnen- en buitentemperatuur. Daardoor kan de luchtballon net iets minder gewicht meenemen. Om toch stijgkracht te krijgen in deze hitte moeten we óf de luchtballon extra opstoken, óf het totaalgewicht verlagen. Het verder opstoken van de luchtballon is maar beperkt toepasbaar, omdat de maximale hitte in een ballon (ongeveer 126 graden Celsius) nog wel een keer bereikt is.

Kortom: ballonvaren is een weersgevoeilige luchtsport, waarbij een grondige kennis van de geschikte weersomstandigheden onontbeerlijk is. Gelukkig is die bij De Luchtreiziger en in Nederland voldoende voor handen.

Hoe weten we of het weer geschikt is?
In Nederland hebben we gelukkig een hele goede luchtvaartmeteorologische dienst, die vanuit Schiphol de grote en de kleine luchtvaart van waardevolle weersinformatie voorziet. Er zijn veel landen in de wereld waar zo'n dienst niet voorhanden is. Daar  kijkt de ballonvaarder naar de lucht en besluit op basis van wat hij ziet om wel of niet te gaan. Maar stel dat een berg of een huis het uitzicht beperkt, en achter deze berg zich een onweersbui opbouwt? De kans is in dergelijke landen echt groter dan in Nederland dat een luchtballon in 'slecht weer' terecht komt.
Ballonvaarders hebben in Nederland heel veel weersinformatie tot hun beschikking via internet, en voorafgaande aan vrijwel iedere ballonvaart hebben ze ook nog live-contact met de meteoroloog op Schiphol.
Nu is een weersverwachting bij stabiel weer redelijk betrouwbaar, maar een weersverwachting bij onstabiel en wisselvallig weer is lastiger af te geven. Wat ballonvaarders aan zo'n meteoroloog vragen is ook bijna onmogelijk. De ballonvaarder vraagt bijvoorbeeld om 10.30 uur hoe de windverwachting is aan de grond, en op een hoogte van 250, 500, 1000 en 5000 voet, qua richting en qua snelheid op de ballonvaarttijd (bijvoorbeeld 19.00 uur) en op een bepaalde plaats (bijvoorbeeld Rotterdam). Je kunt je voorstellen dat de uiteindelijke koers van zo'n windverwachting niet altijd gelijk is aan de werkelijke koers 's avonds bij de ballonvaart. En als je dan 's ochtends een startplaats hebt ingepland op basis van de opgegeven weersverwachting, maar de werkelijke koers is (slechts) 20 graden anders, dan kom je misschien uit met je luchtballon in een gebied waar je volstrekt niet kunt landen. We moeten dus rekening houden met de nodige marges als het gaat om het kiezen van een startlocatie.

Hoe beslissen we of het weer geschikt is?
Wanneer het weer voor de komende uren stabiel en weinig veranderlijk is beslissen we rond het middaguur of we diezelfde avond gaan ballonvaren (of juist niet). We bellen de passagiers en spreken met hen op een logische plaats af ten opzichte van het gekozen startterrein en de plaats waar de passagiers vandaan komen. In het geval van een annulering van de ballonvaart maken we direct een nieuwe afspraak voor een volgende poging.
Het kan echter voorkomen dat het weer nog verschillende kanten op kan gaan, en dat we het besluit om te gaan ballonvaren nog even willen uitstellen. Ook dan berichten we de passagiers dit rond het middaguur en melden dat we bijvoorbeeld willen wachten tot 16.00 uur met het nemen van een besluit. Dit doen we omdat de weersverwachting van de meteoroloog nu eenmaal betrouwbaarder is naarmate we dichter op het moment van de ballonvaart zitten. Je begrijpt dat een weersverwachting voor morgen betrouwbaarder is dan die voor volgende week. Bij een ballonvaart luistert het weer heel nauwkeurig en is dit principe precies hetzelfde. De verwachting van 16.00 uur is betrouwbaarder voor een avondvaart dan die van 11.00 uur 's ochtends.
Een enkele keer per jaar overkomt het ons dat we verwachten dat we een ballonvaart kunnen maken en we op het startterrein van de meteoroloog horen dan het weerbeeld toch ongunstig is gewijzigd het laatste uur. In zo'n geval annuleren we alsnog de ballonvaart en maken een nieuwe afspraak met de passagiers.
Ons motto: veiligheid boven alles.

Welk weer is geschikt voor een ballonvaart?
Bij de start hanteren we afhankelijk van de omstandigheden op het startterrein (open of beschutte plaats) globaal de volgende waarden: een grondwind van maximaal 8 tot 10 knopen, dit is gelijk aan ongeveer 15 tot 18 kilometer per uur. En een wind van maximaal zo'n 12 knopen op 250 voet (21 km/u op 85 meter hoogte), omdat deze wind ook de snelheid van de landing beïnvloed. Verder willen we droog weer tijdens de ballonvaart, met een minimaal uitzicht van 8 tot 10 kilometer. We weten dat de wind in de avonduren afneemt onder invloed van het dag en nachtritme en houden daar bij de start natuurlijk ook rekening mee.