De Luchtreiziger Ballonvaarten

 

Wanneer je op school een spreekbeurt over ballonvaren wilt houden, of een werkstuk erover wilt maken, dan is dit het gemakkelijkst wanneer je zo'n ballonvaart met eigen ogen hebt gezien. Hiervoor kun je bijvoorbeeld naar één van de vele luchtballonfeesten gaan. Hier stijgen meerdere luchtballonnen tegelijk op in verschillende kleuren en vormen, en hier kun je veel leren over ballonvaren. Als je zelf al eens een ballonvaart hebt gemaakt dan kun je natuurlijk een beetje uit eigen ervaring spreken, dit vergemakkelijkt je werk natuurlijk enorm.

luchtballon tijdens ballonvaart boven Groene Hart

Een ballonvaart bij De Luchtreiziger Ballonvaarten uit Vlaardingen

De geschiedenis van de ballonvaart
De luchtballon is in onze geschiedenis het eerste vliegende object geweest dat door mensenhanden is gebouwd. De eerste ballonvlucht was juist daarom ook zo spectaculair. Voor de eerste bemande vlucht moeten we helemaal terug naar het jaar 1783, naar Frankrijk, omgeving Parijs. Toen de gebroeders Montgolfier op een dag een vuurtje stookten van natte kranten uit hun eigen papierfabriek, en deze kranten enorm begonnen te roken, hing er toevallig een zijden jurk van één van hun vrouwen aan de waslijn. Door een windvlaag sloeg de rook onder deze jurk en de jurk bolde op. De gebroeders Montgolfier zagen dit gebeuren en het idee was geboren om in hun papierfabriek een papieren zak te maken en deze vol te stoken met rook. Ze wilden kijken of dit kon vliegen? Na wat experimenten kwamen de gebroeders erachter dat het niet de rook was die opsteeg, maar de hete lucht. En ze kwamen er ook achter dat papier en vuur niet zo goed samen gingen. 
Toen bouwde ze van lichte stof een soort zak en dachten na over de vraag of mensen wel boven in de lucht zouden kunnen overleven? Ze zagen natuurlijk vogels gaan, maar ze vroegen zich af of deze vogels misschien waren aangepast aan de omstandigheden daarboven? Ze besloten om een tweede experiment uit te voeren, namelijk een ballonvlucht waarvan dieren de 'bemanning' vormden. Deze dieren moesten dan aantonen dat er leven in de lucht mogelijk was. Een haan werd uitgekozen, omdat dit dier eigenlijk niet kan vliegen (ja, een meter hoog), maar wel een vogelachtige was. De vraag was of de haan zich op grote hoogte kon handhaven? Een eend ging mee. Deze kon wel vliegen, maar werd toegevoegd als controlegroep op de haan. En daarbij een jong schaap. Waarom een schaap? Omdat ze dachten dat zo'n schaap qua lichaamsbouw het meest op mensen leek.
Het experiment werd uitgevoerd, de Parijzenaren 'ontplofden' bijna van vreugde toen ze zagen dat de ballon opsteeg. Nadat de ballon weer was geland waren alle dieren nog in leven.  Niets stond toen de gebroeders nu nog in de weg om een vliegexperiment met mensen uit te voeren.
In de tijd van deze experimenten regeerde Lodewijk de 16e in Frankrijk en nadat hij had gehoord van het dierenexperiment in de luchtballon besloot hij om de gebroeders Montgolfier te steunen. Er waren immers meerdere experimenten gaande over de wereld en Lodewijk de 16e wilde met zijn Frankrijk graag winnen.

Montgolfier-luchtballon voor ballonvaart

De Montgolfière, genoemd naar de gebroeders Montgolfier.

Op 21 november 1783 was het zover. De Montgolfière (luchtballon vernoemd naar de gebroeders Montgolfier) koos het luchtruim en Frankrijk had als eerste land in de geschiedenis door de lucht gevlogen. Later zijn er natuurlijk vele vluchten gevolgd. Niet alleen door luchtballonnen, maar ook door gasballonnen, Rozièreballonnen, vliegtuigen, helicopters en noem maar op.

Lichter-dan-lucht-vliegen
Als je 's winters boven een verwarming kijkt dan zie je dat hete lucht opstijgt. Ook 's zomers zie je opstijgende hete lucht boven het asfalt op de snelweg. Hete lucht is lichter dan koude lucht en daarom stijgt het op. Dit opstijgen van hete lucht in een koudere omgevingslucht noemen we de opwaartse kracht (wet van Archimedes).
Een luchtballon is heel erg groot, omdat het heel veel hete lucht moet kunnen opvangen. Het totale gewicht van een opgestookte luchtballon is inclusief mand, branders en pasagiers toch lichter dan de omgevingslucht en daarom stijgt een luchtballon op. Hou maar eens een voetbal in het zwembad onder water en je zult merken dat ook deze voetbal een opwaartse kracht ondervindt, omdat hij lichter is dan het zwembadwater eromheen.

illustratie_drijvend_hout

Wet van Archimes, de opwaartse kracht


Laat je een heteluchtballon een beetje afkoelen, dan wordt hij weer wat zwaarder dan zijn omgevingslucht en zal hij gaan dalen. Dit noemen we een neerwaartse kracht.
Een (lichtere) luchtballon vaart op de onzichtbare zwaardere omgevingslucht. Dit is precies hetzelfde als een lichtere boot die op het zwaardere water vaart. Het verschil is alleen dat je water kunt zien en lucht niet. We noemen alle vormen van vliegen waarbij we het toestel lichter maken dan de omgevingslucht het zogenaamde lichter-dan-lucht-vliegen

Heteluchtballon, gasballon of Rozièreballon
Zoals hierboven uitgelegd werkt een luchtballon met hete lucht die lichter is dan de koudere omgevingslucht. Door middel van opstoken en afkoelen stijgt of daalt de luchtballon. Een gasballon werkt iets anders. Een gasballon is een gesloten zak met een ventiel eronder. De gesloten zak wordt gevuld met een gas die van zichtzelf al lichter is dan de omgevingslucht. Vroeger gebruikten ze hiervoor het brandbare waterstof, tegenwoordig veel meer het lichte en veilige heliumgas. Aan een gasballon hangen ook zandzakken. Wanneer de gasballon teveel daalt dan wordt er zand overboord gegooid, waardoor de ballon gewicht verliest en weer stijgt. Gaat een gasballon echter te hoog, dan laat de piloot wat van het kostbare helium door het ventiel ontsnappen en daalt de gasballon weer.

gasballon

De gasballon met z'n ronde vorm.


De zandzakken zie je in elke film waar een luchtballon of gasballon in voorkomt verschijnen. Hoewel een heteluchtballon volstrekt geen gebruik maakt van zandzakken gebruiken filmmakers deze alleen omdat ze zo enorm tot de verbeelding spreken.
Een Rozièreballon is een combinatie van een heteluchtballon en een gasballon. Deze ballon heeft verschillende kamers die òf gevuld zijn met helium, òf opgestookt kunnen worden zoals bij een heteluchtballon. Hierdoor hoef je minder te stoken om omhoog te komen.

Het materiaal
Een luchtballon maakt gebruik van een envelop, dat is de ballon zelf die meestal van nylon is gemaakt. De stof die hiervoor gebruikt wordt moet sterk, licht en dicht zijn. Andere materialen die hiervoor vaak gebruikt worden zijn polyesther en hyperlast, beiden stoffen met een hoge dichtheid en licht van gewicht.

De mand wordt nog altijd van riet met de hand gevlochten. Enerzijds wordt riet gebruikt omdat het sterk en veerkrachtig is, en anderzijds omdat het de passagiers aan vroeger doet denken. Dit aan vroeger denken noemen we nostalgie. Ballonmanden zijn er in verschilende afmetingen. De grootste ballonmand in Nederland kan zo'n 32 passagiers meenemen. In Amerika bestaat zelfs een 50-persoons-dubbeldekker-ballonmand. Er zijn zelfs ballonfabrikanten die de wens hebben uitgesproken om een 100-persoons ballonmand te gaan bouwen. Of deze enorme ballonmanden de veiligheid van ballonvaren ten goede komen is natuurlijk zeer de vraag.

12-persoons-ballonmand

12-persoons ballonmand met een triple-brander

De branders hebben een spiraal, zodat ze het gas dat vanuit de tanks naar de branders toestroomt alvast wat voorverwarmen. Door dit voorverwarmen wordt de druk in de branders verhoogd en komt het vuur met meer kracht uit de branders. Deze kracht is nodig om de immense ballon snel te kunnen verwarmen wanneer deze teveel afkoelt.

Een ballonvaart
Een ballonvaart kun je maken in gebieden waar het weer dit toelaat (rustig en droog weer) en waar een landing goed mogelijk is. Een luchtballon vaart volledig op de wind en is daardoor onbestuurbaar. Het gebied waar de wind de luchtballon naartoe blaast mag dus niet teveel obstakels hebben. Een landing van een luchtballon kan namelijk alleen op een vlak terrein.

Een ballonvaart neemt zo'n 5 uur in beslag, omdat het opbouwen en het afbreken van de luchtballon ook de nodige tijd in beslag neemt. Omdat het ballonvaren meestal alleen maar 's avonds of 's morgens vroeg uitgevoerd kan worden is het zomers niet mogelijk om enkele uren in de lucht te blijven. De ballonvaart zelf duurt dan meestal een uur.

zonsondergang_met_luchtballon

Prachtige zonsondergang

Waar heb ik mijn informatie gevonden?
Wij van De Luchtreiziger Ballonvaarten uit Vlaardingen vinden het natuurlijk altijd leuk dan je deze spreekbeurt houdt of werkstuk maakt, maar we vinden het ook leuk wanneer je vermeld dat je de nodige informatie bij ons op de website hebt gevonden. Hier nog een keer ons adres: www.luchtreiziger.nl

Veel succes met de voorbereiding en de uitvoering van je spreekbeurt of werkstuk.